تاریخچه آناتومی در ایران

مطالعه آناتومیکی روی حیوانات خصوصا خوک و میمون صورت می گرفته است. تنها کشوری که دانشمندان آن از این نظر تا حدودی آزادی عمل داشتند، ایران باستان بوده به صورتی که در کتب زرتشتی و اوستا به موبدان پزشک اجازه تشریح بدن محکومین به مرگ داده شده است.

آناتومی به معنی بررسی و نحوه تکوین بدن می باشد. این اصطلاح یونانی از دو بخش Ana به معنی جدا کردن وtomy به معنی بریدن تشکیل شده است. علم آناتومی را می توان به صورت ماکروسکوپی(Gross anatomy) ، میکروسکوپی (Histology) و تکوینی (Embryology) تقسیم بندی کرد. بیشتر اصطللاحات این رشته یونانی و یا لاتین می باشند.

مطالعه آناتومی به 1600 سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد که مصریان باستان آن را ثبت کرده اند. بقراط در قرن 4-5 قبل از میلاد مسیح اولین فردی بود که به مطالعه آناتومی پرداخت و پایه هایی را برای فهم سیستم اسکلتی -عضلانی بنا کرد. سپس ارسطو بر پایه تشریح حیوانات توانست بسیاری ازارگان ها و همینطور شریان ها و ورید ها را شناسائی کند.

تشریح اولین جسد برای تحقیقات آناتومی در قرن 4 قبل از میلاد مسیح توسط Erasistratus و Herphilos بر روی قربانیان جنگ های اسکندر مقدونی انجام شد.

یکی دیگر از بزرگترین آناتومیست های یونان باستان جالینوس بود. وی اطلاعات قبلی را جمع آوری کرد و به مطالعه عملکرد ارگان ها بر اساس ترشحات بدن پرداخت. ولی به دلیل اینکه در این زمان جسد زیادی در دسترس نبود، مطالعه وی بیشتر بر روی سگ انجام گرفت.

در سال 250 میلادی در زمان شاپور اول ساسانی، مرکز مکتب پزشکی جندی شاپور در شهر جندی شاپور در خوزستان ایران ساخته شد و تا اواسط قرن چهارم هجری قمری آباد بود و بیمارستان بزرگ و پزشکان آن شهرت فراوان داشتند و شماری از پزشکان آتن، اسکندریه، هندی، سریانی، یهودی و چینی توسط شاپور اول به این مرکز دعوت شدند و در زمان انوشیروان این مرکز دوباره رونق بسیار یافت و دانشکده پزشکی و بیمارستان به دستور انوشیروان تاسیس شد.

اولین نوشته طبی به زبان فارسی، کتاب هدایه المتعلمین فی الطب، تالیف ابوبکر ربیع بن احمد اخوینی النجاری است که باب تشریح بسیار جالب است.

از مشهورترین پزشکان دوران اسلامی، ابو بکر محمد بی ذکریای رازی است که در نظرات بقراط و جالینوس و به طور کلی اطلاعات جندی شاپور پیروی می کرد. رازی در کالبد شناسی بر روی میمون کار می کرد و مطالعاتی درباره وریدها، شرائین و قلب انجام داد. پس از رازی، برجسته ترین پزشکی که درباره تشریح مطلب نوشته است، علی بن عباس مجوسی اهوازی بود و شهرت او به دلیل نگارش کتاب "الملکی" که در مورد آناتومی و فیزیولوژی اعضاء بدن است و در کتاب های تاریخ پزشکی اروپائیان اکثرا اشاره شده است.

تالیف مجوسی و پزشکان پیشین موجب ایجاد آثار ابوعلی سینا شد که شاهکار او کتاب قانون در طب می باشد. ابوعلی سینا از جمله پزشکان مسلمان ایرانی بود که مطالعات خود را در کتاب قانون به رشته تحریر در آورد و تاثیر زیادی بر پزشکان اروپا و جهان گذاشت. این کتاب به زبان لاتین ترجمه شد و منبع تدریس آناتومی در رشته های پزشکی در دانشگاه های اروپا گردید. سپس ابن نفیس در قرن 13 کتابی نوشت که تا قرن 16 تاثیر زیادی بر تدریس پزشکی داشت. او به تشریح اجساد پرداخت و اتوپسی های زیادی انجام داد و اولین کسی بود که گردش خون ریوی را شرح داد.

در اروپا اولین باردر Bolonga افرادی به نام Luizzi و Achillini در قرن 14 تا 16 به تشریح اجساد پرداختند. طراحی های زیادی نیز از بدن انسان صورت گرفت و افرادی همچون لئوناردو داوینچی و رامبرانت به کشیدن تصاویر بدن انسان پرداختند.

در ایران دکتر مستقیمی به عنوان یکی از مجرب ترین اساتید تشریح، پس از فراگیری این علم نزد دکتر بلر، به گسترش و پیشرفت علم تشریح در ایرا ن کمک شایانی کرد. این استاد به عنوان یک صاحب نظر در علم تشریح و مدل سازی اعضای بدن، لقب پدر علم تشریح ایران را از آن خود نمودند.

در قرن 19 آناتومی پیشرفت زیادی کرد تا اینکه کتاب Gray's Anatomy به رشته تحریر در آمد و به عنوان یک مرجع جهانی مشخص گردید.

هم اکنون آناتومی به دلیل زیرشاخه های بافت شناسی و جنین شناسی، تحت عنوان علوم تشریحی نامگذاری گردیده و با رشته هائی چون Molocular biology، Endocrinology و Radiology ارتباط تنگاتنگی برقرار کرده است.

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد